عرق شاتره زرگل

شاه تره که در زبان عام به آن شاتره می‌گویند، گیاهی از خانواده خشخاش (Papaveraceae) است که به‌شکل درختچه‌ای کم‌پشت با برگ‌های خاکستری و نوک‌تیز رشد می‌کند. این گیاه به‌صورت یک‌ساله رشد می‌کند و از قسمت‌های بالای سطح زمین آن برای تهیه دارو استفاده می‌شود.

تاریخچه و افسانه‌های شاتره

در دوران باستان، خرافه‌پرستان شاتره را دارای قدرت جادویی می‌دانستند و از دود آن برای محافظت در مقابل جادو و ارواح شیطانی استفاده می‌کردند. طبق افسانه دیگری، گیاه شاتره از بخار یک دود که از زمین بلند می‌شود، به‌وجود می‌آید.

نام‌های دیگر شاتره

نام علمی شاتره در زبان لاتین Fumaria Officinalis است و در زبان یونانی به آن Kapnos می‌گویند. این گیاه از فاصله دور شبیه به دود به‌نظر می‌رسد و به همین دلیل از اوایل قرن سیزدهم به آن نام Earth Smoke (دود زمین) داده‌اند. از دیگر نام‌های شاتره می‌توان به Common fumitory، Vapor، Wax Dolls، Beggary، Hedge Fumitory و Fumus اشاره کرد.

محیط رشد شاتره

شاتره در مناطق مدیترانه‌ای، آفریقای شمالی، اروپا و سیبری زاده شده و سپس به آمریکای جنوبی و شمالی، چین، کانادا، آفریقای جنوبی، ایالات متحده و استرالیا بومی شده است. در ایران، شاتره در دامنه‌های زاگرس به‌ویژه دشت‌های اقلید فارس، بیجار کردستان و کوه‌سرخ خراسان رضوی یافت می‌شود.

طبیعت و ساختار گیاه شاتره

ارتفاع گیاه شاه تره ۱۰ الی ۵۰ سانتیمتر است و دارای ساقه‌های نازک، توخالی، بدون کرک، ایستاده و زاویه‌دار می‌باشد. برگ‌های این گیاه به طول ۵ الی ۸ میلیمتر و به رنگ سبز الی خاکستری هستند. گل‌های شاتره به‌صورت لوله‌ای با رنگ مایل به ارغوانی الی صورتی با نوک‌های زرشکی در فصل بهار و تابستان شکوفا می‌شوند.

مزایا و خواص شاتره

شاتره دارای خواص فراوانی است که شامل موارد زیر می‌شود:

• درمان التهاب ملتحمه و مشکلات پوستی مانند جوش و آکنه، راش، خارش ناشی از بیماری کبدی و اگزمای مزمن.
• بهبود عملکرد کیسه صفرا، کبد ، دستگاه گوارش و پاکسازی کلیه‌ها.
• درمان سیستیت، یبوست، روماتیسم، عفونت، زردی، میگرن، اسکوربوت، آرتروز و تصلب شرایین.
• تصفیه‌کنندگی خون و ادرار آوری برای تحریک تعریق.
• کاهش فشار خون و افزایش اشتها  به‌عنوان ملین و مقوی.
• درمان بواسیر و بهبود بریدگی، زخم و خراش با استفاده از ترکیب برگ‌های شاتره و گردو.

عوارض و موارد منع مصرف شاتره

مصرف شاتره در کودکان، بانوان باردار و شیرده منع شده است. بیماران صرع و مستعد به صرع نیز نباید از آن استفاده کنند. همچنین مصرف شاتره در مقادیر زیاد دارای اثر سمی است و می‌تواند باعث اسهال شدید، گرفتگی عضلات و تنگی نفس شود.

نحوه مصرف شاتره

تمام بخش‌های گیاه شاتره به‌جز ریشه آن به‌عنوان داروی گیاهی استفاده می‌شوند. این بخش‌ها در آغاز دوره گل‌دهی گیاه جمع‌آوری و خشک می‌شوند. برای تهیه دمنوش شاتره، یک یا دو قاشق چای‌خوری شاتره خشک را به یک فنجان آب جوش اضافه کنید و بگذارید به مدت ۱۵ دقیقه دم بکشد و حدود ۳۰ دقیقه قبل از هر وعده غذایی آن را مصرف کنید. برای مصارف درمانی، اغلب سه فنجان دمنوش شاتره در روز توصیه می‌شود.

خواص عرق شاتره برای پوست

شاتره برای پوست فواید بسیاری دارد و به درمان جوش و آکنه، پسوریازیس و اگزما کمک می‌کند. همچنین در از بین بردن لک‌های پوستی و خاصیت ضد چین و چروک و جوان‌سازی پوست موثر است.

فواید عرق شاتره برای کبد چرب

عرق شاتره می‌تواند التهاب کبد را التیام بخشد و به خروج صفرا از کیسه صفرا کمک کند. مصرف عرق یا دمنوش شاتره می‌تواند عملکرد کبد را تا 80% بهبود بخشد و به سم‌زدایی از کبد کمک کند.

خواص عرق شاتره برای لاغری

شاهتره بیشتر اشتهاآور است و مصرف آن به افرادی توصیه می‌شود که قصد چاق شدن و افزایش وزن دارند. برای لاغری، توصیه می‌شود رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی مناسب را دنبال کنید.

خواص عرق شاتره زرگل برای مردان و زنان

عرق شاتره برای مردان و زنان فواید مشابهی دارد که شامل رفع مشکلات مثانه، جلوگیری از سرطان پروستات، پیشگیری از پوکی استخوان، بهبود سلامت کبد، رفع مشکلات قلبی و درمان مشکلات پوستی می‌شود. همچنین مصرف آن برای سوزش چشم و بهبود سلامت قلب و کلیه‌ها موثر است.

عوارض عرق شاتره

مصرف مقدار زیادی شاتره می‌تواند باعث حالت تهوع، اسهال، استفراغ، ناراحتی‌های معده، گرفتگی‌های عضلانی و واکنش‌های آلرژیک شود. بنابراین، توصیه می‌شود مقدار دقیق مصرف آن با یک متخصص طب سنتی مشورت شود.

چه کسانی نباید شاتره مصرف کنند؟

افراد زیر باید از مصرف شاتره و مشتقات آن بپرهیزند یا پیش از مصرف با پزشک مشورت کنند:

خانم‌های باردار و شیرده
بیماران مبتلا به صرع
مصرف کنندگان داروهای فشار خون
بیماران کلیوی
بیماران مبتلا به اختلالات کبدی

در نهایت، توصیه می‌شود پیش از مصرف شاتره، لیست تمام داروهای خود را در اختیار پزشک قرار دهید تا از لحاظ تداخل دارویی بررسی‌های لازم انجام شود. گیاهان دارویی ممکن است با بسیاری از داروهای شیمیایی تداخل داشته باشند.