توضیحات

شیر خشت (زردی نوزاد)

تاریخچه، خواص دارویی و نکات کاربردی در طب سنتی

تاریخچه و معرفی شیر خشت

• شیر خشت (Cotoneaster) جنسی از گیاهان چوبدار از خانواده گل سرخ (Rosaceae) است که بومی مناطق معتدل آسیا، اروپا و آفریقای شمالی می باشد. تمرکز انواع آن در کوه های جنوب غربی چین و هیمالیا قرار دارد. در منابع تاریخی از جمله کتاب قانون ابن سینا، از شیرخشت به عنوان “شبنمی که در هرات بر درخت بید و گون کتیرا می نشیند” یاد شده است. پژوهش های جدید نشان می دهد شیرخشت حاصل فعالیت حشره ای بر روی دو گونه گیاه با نام های فارسی “شیرخشت”، “گپ شیر” و “سیاه چوب” است که در برخی نقاط البرز مرکزی و اطراف بیرجند می رویند.

نام های دیگر و مشخصات گیاه شناسی

• شیر خشت با نام های مختلفی شناخته می شود از جمله:

  – شیرخشک

  – گپ شیر

  – سیاه چوب

  – کتناستر (نام انگلیسی)

  – Purgative manna (نام فرانسوی: ماناپورگاتی).

• این گیاه به صورت درخت یا درختچه ای همیشه سبز به ارتفاع ۳ تا ۸ متر است با پوست خاکستری مایل به سیاه و گل های صورتی که حاشیه ای سرخ رنگ دارند. میوه آن مدور و گویچه ای شکل است.

طبع و ماده موثره علمی

•  طبع شیرخشت:

• طبع شیرخشت گرم و مرطوب است.

ماده موثره:

• ترکیبات اصلی شیرخشت شامل:

  – مانیتول (۴۰-۵۵٪) – ماده عامل مسهلی

  – پلی ساکاریدها

  – قندهای مختلف مانند گلوکوز و ساکاروز

  – مقدار جزیی ماده چرب.

• تحقیقات نشان داده که محصول خوراکی شیرخشت می تواند انسان را تا حدی در برابر تشعشعات اتمی مصون نگه دارد.

خواص دارویی و موارد مصرف

• شیرخشت در طب سنتی دارای خواص متعددی است:

• ۱. درمان زردی نوزادان:

  شیرخشت با کاهش جذب مانیتول از دستگاه گوارش و ایجاد اسهال ملایم، به دفع بیلی روبین کمک می کند.

• ۲. ملین و مسهل:

  به عنوان یک ملین خوب و مسهل صفرا بدون ایجاد ناراحتی برای تمام سنین قابل استفاده است.

• ۳. تب بر:

  برای کاهش تب به خصوص در کودکان و نوزادان مؤثر است.

• ۴. تقویت کبد و معده:

  به تقویت کبد، معده و احشای داخل شکم کمک می کند.

• ۵. سلامت پوست:

  استفاده به صورت ماسک برای روشن شدن و شادابی پوست صورت.

• ۶. درمان مشکلات تنفسی:

  برای سرفه، خشونت سینه و حلق مفید است.

جدول خلاصه خواص دارویی شیرخشت:

• | خاصیت دارویی | *نحوه استفاده | منبع |

• |—————-|—————-|———-|

• | درمان زردی نوزاد | محلول در آب یا عرق کاسنی | |

• | رفع یبوست | مصرف خوراکی به اندازه نخود | |

• | کاهش تب | مخلوط با عرق بیدکاسنی | |

• | سلامت پوست | ماسک با شیر تازه گاو | |

• | تقویت کبد و معده | مصرف خوراکی به صورت دمنوش | |

روش های مصرف و بهترین زمان استفاده

•  روش های مصرف:

• 1. برای نوزادان: حدود یک چهارم قاشق چای خوری شیرخشت را با آب مخلوط کرده، صاف کنید و روزی ۲-۳ بار به نوزاد بدهید.

• 2. برای بزرگسالان: اندازه یک نخود شیرخشت را در آب جوش حل کرده و مصرف کنید.

• 3. به صورت ماسک پوستی: ۵ گرم شیرخشت را با یک لیوان شیر تازه گاو مخلوط کرده و سه مرتبه در روز پوست صورت را با آن پاک کنید.

بهترین زمان مصرف:

• – برای درمان زردی نوزاد: بلافاصله پس از تشخیص زردی و تحت نظارت پزشک

• – برای رفع یبوست: صبح ناشتا

• – به عنوان ملین و پاک کننده: شب قبل از خواب

ترکیبات تقویت کننده اثر

• شیرخشت را می توان با گیاهان زیر ترکیب کرد تا اثرات آن تقویت شود:

• 1. ترنجبین: برای درمان زردی نوزادان و اثر ملینی قوی تر

• 2. عرق کاسنی و شاهتره: برای افزایش خواص خنک کنندگی و تب بری

• 3. گلاب: برای اثر مسهلی در صورت نبودن نزله و سرفه

• 4. ماءالشعیر: بهترین مسهل برای رفع تب حار و افراد گرم مزاج

• 5. روغن بادام و عرق رازیانه: برای افزایش اثر مسهلی

نحوه تشخیص اصل از تقلبی

• شیر خشت به سه شکل اصلی در بازار وجود دارد:

• 1. شیر خشت اشکی (سیسیلی): خالص ترین نوع، رنگ سفید، طعم شیرین، اشکی شکل با قطعات متبلور

• 2. شیر خشت تخته ای یا تک های: رنگ زرد تیره، طعم شیرین ولی نامطبوع تر از نوع اشکی

• 3. شیر خشت چرب: ناخالص ترین نوع، خاصیت کمتر و زود فاسد شدنی

برای تشخیص اصل از تقلبی:

• – شیرخشت مرغوب باید تکه های بزرگ سفید و شیرین باشد

• – وقتی در دهان گذاشته شود، زود حل شده و زبان را شیرین و سرد کند

• – شیرینی آن با عسل و شکر متفاوت است

نحوه کشت و شرایط نگهداری

• شرایط کشت:

  شیرخشت گیاهی است که:

  – در خاک های غنی با زهکشی خوب رشد بهتری دارد

  – به نور کامل خورشید نیاز دارد ولی سایه جزئی را تحمل می کند

  – به آبیاری منظم در ابتدای کشت نیاز دارد ولی پس از استقرار به خشکی مقاوم است

  – دمای قابل تحمل: تا ۱۵- درجه سانتیگراد

•  تکثیر:

  – از طریق کاشت بذر در بهار یا پاییز پس از سرما دهی

  – از طریق قلمه های نیمه خشبی در پاییز

  – از طریق خوابانیدن شاخه در بهار

• برداشت:

  شیرخشت در شرایط اقلیمی مناسب رشد کرده و شیره مطلوبی خواهد داشت. کشاورزان با ایجاد شکافی در دیواره درخت، شیره آن را استخراج می کنند.

عوارض و موارد منع مصرف

•  عوارض جانبی:

• – مصرف بیش از حد نفخ و صدای معده (قراقر)

• – رقیق شدن منی و سرعت انزال در مردان

• – اسهال در صورت مصرف زیاد

موارد منع مصرف:

• – افراد با طبع سرد باید با احتیاط مصرف کنند

• – مصرف بیش از حد برای نوزادان بدون نظارت پزشک

• – در صورت وجود نزله و سرفه، مصرف با گلاب توصیه می شود

مقدار مجاز مصرف:

• – برای نوزادان: حداکثر یک چهارم قاشق چایخوری، ۲-۳ بار در روز

• – برای بزرگسالان: اندازه یک نخود در هر بار مصرف

تداخلات دارویی و نکات مهم

• – در صورت مصرف داروهای ملین، با احتیاط مصرف شود

• – در صورت مصرف داروهای ضد اسهال، ممکن است اثرات آنها کاهش یابد

• – قبل از مصرف همراه با داروهای دیابتی با پزشک مشورت شود به دلیل وجود قندهای طبیعی

نکات مهم:

• 1. برای درمان زردی نوزاد حتما با نظارت پزشک مصرف شود

• 2. از محصولات بهداشتی و استاندارد (مانند قطره بیلی ناستر) استفاده شود

• 3. شیرخشت را از عطاری های معتبر تهیه کنید

• 4. در صورت بروز علائم حساسیت، مصرف قطع شود

• 5. برای مصرف طولانی مدت، مشاوره با متخصص طب سنتی

جمع بندی و توصیه های نهایی

• شیر خشت یکی از گیاهان دارویی ارزشمند در طب سنتی ایران با سابقه تاریخی طولانی است. خواص منحصر به فرد آن به خصوص در درمان زردی نوزادان و رفع یبوست باعث شده است که همچنان مورد توجه باشد. با این حال، مانند هر داروی گیاهی دیگر، باید با آگاهی و تحت نظارت متخصص مصرف شود.

نتیجه گیری بهتر

• برای نتیجه گیری بهتر میتوانید از ترکیب شیر خشت و ترنجبین استفاده کنید(روی متن کلیک کنید)👇

• خرید ترنجبین

عطاری فندق

• برای تهیه شیرخشت با کیفیت و عاری از ناخالصی می توانید به عطاری فندق مراجعه کنید که محصولات را  تمیز ارائه می دهد. این عطاری با فراهم کردن گیاهان دارویی با کیفیت بالا و عاری از سنگ و ناخالصی، اعتماد مشتریان را جلب کرده است.