گیاه ناخنک (اکلیل الملک)

توضیحات

🌿گیاه ناخنک (اکلیل الملک)

گنجینه ای از خواص دارویی در طب سنتی

💡 مقدمه و تاریخچه

• گیاه ناخنک با نام علمی Melilotus officinalis (و همچنین Trigonella grandiflora)， که به اکلیل الملک، شاه افسر، یونجه زرد و شبدر عطری نیز معروف است، یکی از گیاهان دارویی ارزشمند در طب سنتی ایران و بسیاری از تمدن های دیگر می باشد. این گیاه بومی اوراسیا است و امروزه در نواحی مختلف اروپا و آسیا پراکنده است. تاریخچه استفاده دارویی از این گیاه به قرن ها پیش بازمی گردد و اطبا و حکمای بزرگی مانند ابوعلی سینا از آن برای درمان بیماری های مختلف استفاده می کرده اند. نام گذاری این گیاه به دلیل شکل میوه هلالی آن که شبیه به ناخن است، صورت گرفته است.

🌱 معرفی گیاه ناخنک

• ناخنک گیاهی است علفی، دو ساله از تیره پروانهواران (بقولات) که ارتفاع آن بین ۲۰ سانتی متر تا یک متر (و گاهی بیشتر) متغیر است. برگ های آن مرکب از سه برگچه دندانه دار شبیه به برگ های شنبلیله بوده و گل های آن کوچک، به رنگ زرد و بسیار معطر هستند که به صورت خوشه ای قرار گرفته اند. میوه آن به صورت نیام (غلاف) هلالی شکل و نخودی رنگ است که در داخل آن یک یا دو دانه زرد یا قهوه ای رنگ معطر قرار دارد.

•  رنگ گلبرگ های آن زرد و قسمت های داخلی گیاه زرد مایل به سفید (رنگ کاه) است.

🔥 طبع و خواص در طب سنتی

• در طب سنتی، طبع ناخنک گرم و خشک (درجه اول یا دوم) در نظر گرفته می شود. این گیاه از دیرباز به عنوان یک داروی مدر (ادرارآور)، قاعده آور، ضد اسپاسم، آرام بخش و مسکن مورد استفاده قرار گرفته است.

  ابوعلی سینا در کتاب های خود به خواص متعدد این گیاه اشاره کرده است، از جمله:

  – تقویت کننده عمومی بدن و اعتدال دهنده اخلاط

  – نرم کننده ورم های سفت

  – مفید برای دردهای معده، کبد، طحال و رحم

  – افزاینده شیر مادر و افزاینده اسپرم

  – مقوی بینایی

🧪 ترکیبات شیمیایی و مواد موثره

• مواد موثره و ترکیبات شیمیایی اصلی گیاه ناخنک عبارتند از:

• | ترکیب شیمیایی | اثرات و خواص اصلی |

• | :— | :— |

• | کومارین (Coumarin) | عطر دهنده، ضد التهاب، ضد تشنج، رقیق کننده خون (ضد انعقاد)، ادرارآور |

• | فلاونوئیدها (Flavonoids) | آنتی اکسیدان، محافظ عروق، ضد التهاب |

• | تانن ها (Tannins) | قابض، ضد اسهال، ضد عفونی کننده |

• | ساپونین ها (Saponins) | خلط آور، کاهش دهنده کلسترول |

• | ملیلوتین (Melliotin) | |

• | رزین (Resin) | |

• وجود ماده کومارین که پس از خشک شدن گیاه بوی آن تشدید می شود، عامل بسیاری از خواص دارویی این گیاه به شمار می رود.

🌿 خواص دارویی کامل

• گیاه ناخنک دارای طیف وسیعی از خواص دارویی است که در ادامه به تفصیل آورده شده اند:

• 1. قلبی و عروقی و خون

  – رقیق کردن خون و پیشگیری از غلظت خون: کومارین موجود در ناخنک با کاهش نفوذپذیری مویرگ ها و بهبود جریان خون، از تشکیل لخته و حوادثی مانند سکته قلبی جلوگیری می کند.

  – درمان واریس: به دلیل خاصیت رقیق کنندگی خون و بهبود جریان خون.

•  2. دستگاه گوارش

  – ضد اسپاسم و تسکین قولنج: دمنوش ناخنک می تواند به بهبود قولنج و گرفتگی عضلات کمک کند.

  – ضد سوء هاضمه: برای رفع سوء هاضمه مفید است.

  – ضد اسهال خونی: به دلیل وجود تانن ها.

  – تحلیل برنده ورم روده: برای التهاب روده مفید است.

  – بادشکن: کمک به دفع گازهای روده.

•  3. دستگاه ادراری و کلیه

  – ادرارآور (مدر): افزایش دفع ادرار و کمک به دفع سموم.

  – پیشگیری و کمک به دفع سنگ کلیه و مثانه: با افزایش دفعات ادرار و تحرک بیشتر، از تشکیل سنگ جلوگیری کرده و به دفع سنگ های ریز کمک می کند.

•  4. سیستم عصبی

  – آرام بخش و خواب آور: مصرف این گیاه به آرامش روح و روان و داشتن خوابی راحت کمک می کند.

  – تسکین دردهای عصبی و میگرن: برای سردردهای عصبی و میگرن مفید است.

  – تنظیم ضربان قلب و کاهش استرس و اضطراب.

• 5. سیستم اسکلتی-عضلانی

  – تسکین دردهای روماتیسمی و مفصلی: استفاده از روغن یا ضماد ناخنک به صورت موضعی بر روی مفاصل دردناک می تواند بسیار موثر باشد.

  – کمک به درمان آرتروز.

  – تسکین کمردرد: به صورت خوراکی (مخلوط پودر گیاه با عسل) یا موضعی (اضافه کردن جوشانده به آب وان).

• 6. سیستم تنفسی

  – رفع خلط سینه و سرماخوردگی: دمنوش ناخنک برای درمان خلط سینه، برونشیت، زکام و سرفه های رطوبتی مزمن مفید است.

  – بخور برای سرماخوردگی: بخور آن جهت بهبود علائم سرماخوردگی توصیه شده است.

• 7. خواص برای بانوان

  – تنظیم قاعدگی و قاعده آور: به درمان بی نظمی قاعدگی کمک می کند.

  – کاهش دردهای قاعدگی: با رفع عفونت های مجاری ادراری، درد قاعدگی را کاهش می دهد.

  – تسکین علائم یائسگی: مصرف جوشانده آن در صبح و عصر می تواند علائم یائسگی را تسکین دهد.

  – تقویت رحم.

  – افزایش شیر مادر: مصرف آن توسط مادر شیرده باعث افزایش تولید شیر می شود.

  – درمان زردی نوزاد از طریق شیر مادر: به دلیل خاصیت پاکسازی کبد، خواص آن از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل و به درمان زردی کمک می کند.

• 8. سایر خواص

  – پوست و مو: شستشوی صورت با جوشانده ناخنک برای درمان آکنه و جوش و ایجاد شادابی پوست مفید است. همچنین در جلوگیری از ریزش مو و درمان شوره سر موثر است.

  – طحال: کمک به درمان ناراحتی های طحال (معمولا در ترکیب با گیاه افسنطین).

  – ضد التهاب و نرم کننده ورم ها: برای ورم ملتحمه چشم، گل مژه، التهاب پلک ها و ورم های سفت.

  – پاکسازی کبد: برای هپاتیت و درد کبد مفید است.

🍵 روش های مصرف 

• برای بهره مندی از خواص ناخنک، روش های مختلفی وجود دارد:

• 1. دمنوش / جوشانده

  – طرز تهیه: برای تهیه دمنوش، می توان ۳۰ گرم از مغز گیاه (سرشاخه های گلدار) را با ۵ گرم آویشن، ۵ گرم بسفایج و ۵ گرم بادیان مخلوط کرده و یک لیتر آب به آن اضافه نمود. اجازه دهید به مدت ۱۰ دقیقه بجوشد و سپس از صافی رد کنید.

  روش ساده تر: می توان تنها از خود گیاه ناخنک استفاده کرد.

  -مقدار مصرف: معمولاً نوشیدن یک فنجان از این دمنوش ۲ تا ۳ بار در روز توصیه می شود.

• 2. ضماد و موضعی

  -برای سردرد: ضماد تهیه شده از تخم ناخنک با سرکه و روغن گل سرخ را روی سر گذاشته و ببندید.

  – برای روماتیسم و درد مفاصل: مالیدن روغن ناخنک (که عطاری تهیه می شود) بر محل درد یا استفاده از ضماد خیس خورده در عرق دارچین بر روی موضع.

•  3. شستشو

  – برای سردرد و سرگیجه: استفاده از دمکرده ناخنک برای شستشوی سر.

  – برای چشم: جوشانده گل های آن برای شستشوی چشم در ورم ملتحمه و التهاب پلک ها.

  – برای پوست: شستن پوست با جوشانده ناخنک برای درمان آکنه.

•  4. عصاره

  – مصرف عصاره گیاه به همراه تخم آن با دوشاب برای ورم آلات داخل شکم مفید است.

 💎 مقدار مجاز مصرف

• – تخم ناخنک: تا ۱۰ گرم.

• – عصاره گیاه: تا ۸۰ گرم.

• – مقدار معمول در دمنوش: ۲ تا ۵ گرم از گیاه خشک شده در یک فنجان آب، ۲-۳ بار در روز.

• بهترین زمان مصرف: معمولاً بین وعده های غذایی توصیه شده است. برای تنظیم قاعدگی و تسکین علائم یائسگی، مصرف در صبح و عصر پیشنهاد می شود.

• مدت زمان استفاده: تا بهبودی کامل علائم می توان ادامه داد، اما باید از مصرف طولانی مدت و بی رویه خودداری کرد.

⚠️ نکات کلیدی و موارد منع مصرف

• موارد منع مصرف

  – بارداری: به دلیل خطر سقط جنین، مصرف آن برای زنان باردار به شدت ممنوع است.

  – فشار خون بالا: افراد مبتلا به فشار خون بالا باید از مصرف آن اجتناب کنند یا فقط تحت نظر پزشک و معمولاً در ترکیب با گیاهان کاهنده فشار خون استفاده کنند.

  – مصرف داروهای رقیق کننده خون: مانند وارفارین، آسپرین، پلاویکس و غیره، به دلیل خطر افزایش خونریزی.

  – کودکان خردسال: مصرف مقادیر زیاد برای کودکان به دلیل نیترات موجود و خطر بروز “سندرم نوزاد آبی” مضر است.

عوارض جانبی

• – مصرف بیش از حد می تواند باعث سردرد، سرگیجه، تهوع، استفراغ و حتی خونریزی شود.

• – زیاده روی در مصرف می تواند منجر به آسیب به بیضه ها شود. به همین دلیل توصیه می شود آن را همراه با مویز، انجیر و عسل مصرف کنید.

💊 تداخلات دارویی

• – داروهای ضد انعقاد خون (رقیق کننده خون): مانند وارفارین، هپارین، آسپرین، کلپیدوگرل، ایبوپروفن، ناپروکسن و غیره. به دلیل وجود کومارین، خطر خونریزی را افزایش می دهد.

• – داروهای ضد فشار خون: ممکن است با اثرات این داروها تداخل داشته باشد. نیاز به نظارت دقیق دارد.

• – داروهای آرام بخش و خواب آور: ممکن است اثر این داروها را تشدید کند (سینرژیسم).

🌾 کشت و برداشت

• – محل رویش: این گیاه در دشت ها، کنار جاده ها، اماکن سایه دار، چراگاه ها و کوهستان ها به حالت خودرو می روید. در ایران در مناطق مختلفی از جمله سبلان، شمال ایران، آذربایجان، بلوچستان، تبریز، لاهیجان، هرمزگان، بوشهر، کرمان، فارس، لرستان و کرمانشاه یافت می شود.

• – کشت: امروزه در شرق اروپا کشت و بهره برداری می شود. previously در فرانسه برای تغذیه اسب ها کاشته می شد.

• – بهترین زمان برداشت: اردیبهشت تا مرداد، precisely زمانی که گیاه گل دارد و preferably قبل از باز شدن کامل گل ها.

• – نحوه خشک کردن: باید سرشاخه های گلدار را در سایه و با حرارتی کمتر از ۴۰ درجه سانتی گراد به تدریج خشک کرد. خشک کردن صحیح باعث افزایش عطر (کومارین) آن می شود.

✔️ تشخیص اصل از تقلبی

• برای اطمینان از اصالت گیاه ناخنک (اکلیل الملک) به نکات زیر توجه کنید:

• – ظاهر: گیاه خشک شده باید حاوی قطعات ساقه های میان تهی، برگ های سه برگچه ای با حاشیه دندانه دار و گل های زرد رنگ باشد. ممکن است میوه های هلالی شکل نیز присут داشته باشند.

• – رنگ: سبز با ذرات ریز زرد رنگ (پودر آن سبز روشن با ذرات زرد است).

• – بو: عطر مشخص و نافذ کومارین (شبیع به وانیل یا عسل) که پس از خشک شدن تشدید می شود، مهم ترین نشانه اصالت آن است.

• – طعم: مزه تلخ و تند و پس از جویدن، حالت لعابی.

• – خالص بودن: خرید از عطاری های معتبر مانند عطاری فندق که گیاهان را به صورت سورت لیزری و تمیز عاری از سنگ و مواد اضافی ارائه می دهند، تضمین کننده کیفیت و خلوص محصول است.

🤝 ترکیبات گیاهی برای اثر بخشی بیشتر

• برای تقویت اثرات ناخنک، می توان آن را با گیاهان دیگر ترکیب کرد:

• – برای طحال: ترکیب با افسنطین (۵ گرم افسنطین + ۱۰ گرم ناخنک).

• – برای سردرد و دردهای عصبی: ترکیب با بابونه یا فراسیون (به عنوان جانشین).

• – برای کاهش عوارض احتمالی روی بیضه ها: ترکیب با عسل، انجیر و مویز.

• – برای عفونت ها و تقویت اثر: ترکیب با آویشن (در دمنوش).

📌 جمع بندی و توصیه نهایی

• گیاه ناخنک (اکلیل الملک) با تاریخچه ای کهن، گنجینه ای از خواص دارویی است که در طب سنتی برای درمان طیف وسیعی از بیماری ها از مشکلات قلبی عروقی گرفته تا دردهای مفصلی و اختلالات زنانه کاربرد دارد. با این حال، به دلیل قدرت اثر و وجود ترکیباتی مانند کومارین، مصرف خودسرانه و بیش از حد آن می تواند خطرناک باشد.

• توصیه پایانی:

• – حتی الامکان تحت نظر متخصص طب سنتی یا پزشک از این گیاه استفاده کنید.

• – از مصرف طولانی مدت آن خودداری نمایید.

• – اگر بیماری زمینه ای خاصی دارید یا داروی خاصی مصرف می کنید، حتما قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید.

• – گیاه را حتما از منابع معتبر و مطمئن مانند عطاری فندق که محصولی تمیز، با کیفیت و عاری از هرگونه ناخالصی ارائه می دهد، تهیه نمایید.

لطفاً از پیج اینستاگرام عطاری فندق دیدن کنید! 🌿

• در پیج اینستاگرام عطاری فندق، جدیدترین محصولات گیاهی، تخفیف‌های ویژه، خواص دارویی گیاهان و نکات سلامتی را دنبال کنید. برای دسترسی به طبیعی‌ترین و باکیفیت‌ترین محصولات، ما را دنبال کنید

👈روی متن بزن فالو کن (عطاری فندق)👉 (با ف.یلتر ش.کن وارد شوید)